MUSIKA BERPIZKUNDEAN

. Berpizkundea XIV. eta XVI. mendeetan hedatu zen Europan.

. Berpizkundeko musikaren eta Erdi Aroko musikaren arteko ezberdintasunik nabarmenena beraien oinarria dela esan dezakegu: Berpizkundeko musika Antzinako Grezian oinarrituta dago (mitologia klasikoa...) eta ikuspegi antropozentrikoa du (gizonak bere burua jotzen du unibertsoko erdigunetzat).
. Artearen ekoizpen guneak ez dira jada monasterioak, nobleen gorteak baizik.
. Berpizkundeko musikan polifonia erabiltzen zen, bai musika erlijiosoari zegokionean, baita profanoari zegokionean ere. Baina hala eta guztiz ere, garai honetako musikan testuak musikak berak baino garrantzi handiagoa hartzen zuen.
. Musika-tresnak hobetu eta berriak sortzen dira. Nagusi dira hari sakatuko musika-tresnak: lauta eta bihuela.
                                                                      LAUTA

                                                                      BIHUELA

. Erreforma protestatearen garaian "korala" sortu zen, hau da, hainbat ahotsetarako kantua. Hau garrantzitsua izan zen Erdi Aroaren bukaera arte kantua monodikoa izan baitzen. Musika profanoari dagokionez, Berpizkunde garaian "Chanson" delakoak eta "Gabon kantuak" sortu ziren.
. Garai honetan forma musikal erlijiosoen artean hedatuenak Mezak eta Moteteak izan ziren.        
. Dantza moldeak: pabana, gallarda.
. Berpizkundeko abestia: madrigala. Izaera polifonikoa du, hiru/lau ahotsetarako musika lana da, laguntza instrumentalik gabea, maitasunezko gaiei buruzkoa.

. Instrumentuetarako musika molde desberdinak sortu ziren: bariazioa, toccata, fantasia...
  Barazioa edo "diferentzia": gai xume bat aurkeztu eta gero haren bertsio desberdinak garatzen  
  ditu.
. Europako gorteetan, dantza mota ugari eta dantzarako idatzitako musika lanak ere landu ziren.    
  Adibidez, pabana:

. Tomás Luis de Victoriaren "Ave Maria":

. Monteverdiren "Lamento Della Ninfa":

 

. Gabon kantak:  Gabriel eta Jose Olaizolaren "Haurtxoa sehaskan". Eguberrietan askotan abesten den sehaska kanta zoragarria.



 

ARTE ERROMANIKOA ETA GOTIKOA

ERROMANIKOA

. Arte erromanikoa mendebal Europako erdi aroko lehenengo nazioarteko artea izan zen. Kristautasunaren isla izan zen eta X.mendean sortu eta XI eta XII. mendeetan garatu ondoren XIII mendean gotikoak baztertu zuen arte.
. Erlijioak botere ekonomikoa ere zutenez elizgizonak ziren ikasi bakarrak eta klase baxuak bideratzen zituzten artearen bidez hauek analfabetoak baitziren.
. Artearen zabalpena peregrinazio elizei esker eman zen:
   - Lehen Erromanikoa Badirudi hasiera Italiako iparraldean eman zela gutxi gora behera X.  
     mendearen amaieran. deitzen zaio.
   - Erromaniko betea, XI. mendean zehar garatzen da. Peregrinazio bideen inguruan zabalduko dira
     eraikuntzak, bereziki Santiagorako bideen inguruan. Honela estilo nahiko bateratu bat eman zen.   
     Baina orokorrean estilo honek oinarri komun bat badu ere, herrialde bakoitzean ezaugarri berezi
     batzuk garatzen ditu.
   - Erromaniko garatua, XI. mende amaieran eman zen. Aldaketa sozio-ekonomiko garrantzitsua  
     ematen zen, hirien sorrera eta garapena. Hirietan katedral erromanikoak eraiki eta orokorrean
     arkitektura erromanikoaren barrokizazio bat garatuz joan zen.
. XII. mendearen amaieratik eraikuntza erromanikoetan hurrengo estiloa aurreratzen duten elementuak agertzen dira jada, gotikoarenak.
. Arkitektura erlijiosoa da, elizaren zerbitzuetara bideratua. Funtsezkoenak eliza eta monasterioak izango dira:
   - Masaren nagusitasuna ematen da, leiho eskas eta txikiak daude, eraikuntza ilunak sortuz.
   - Materiala harria da batez ere, eliza txikietan manposteria erabiltzen da diru gutxiago dagoelako.
   - Hormak garrantzia dutenez, sostengatzaileek ere izango dute hauen indarra sostengatzeko, 
      kontrahormen papera garrantzitsua izango da beraz. Pilareez gain zutabeek batez ere apaindura
      funtzioa izango dute.
   - Apaindurak erliebezkoak izaten dira normalean, zutabeen ginbeletan ateetan edo zirrinda
      erakoak. Gai geometrikoak, ajedrezatua, billeteak, besanteak, zig-zag, zerra hortzak, klaboak…;
      landarezkoak; animaliak eta munstroak… Fresko erako pintura ere emango da.
. Pintura eta eskultura ere erlijiosoak dira, helburu erlijiosoa dute.

GOTIKOA

. Estilo gotikoa XII mende amaieran sortu eta XIII- XIV. mendeetan garatu zen, XV. mendean Berpizkundeak baztertu arte.
. Erromanikoengandik berezirik ditu: arku zorrotz eta gurutzerizko gangak, eraikuntzen bertikalitatea. Honen ezaugarrien garapena hiri nagusietan emango da, katedral handietan eta ez monasterioetan.
. Aspektu garantzitsuenak: arte hiritarra da, hirian garatzen dena. Erromanikoan bezala arte erlijiosoa izango da, nahiz eta askotan erlijiosoak ez diren lanak aurkeztu. Burgesiaren praktikotasun eta errealismoaren isla da, naturalistagoa eta gizatiarragoa.
. Arte gotikoa, Erromanikoaren ondorioa da eta kontrako aspektuak ditu. Erromanikoak baino zabalpen handiagoa izan zuen.
. Erromanikoan masa baoaren gainetik zegoen eta barnealde ilunak. Gotikoan argia nagusituko da, hormak garrantzia galtzen duen bitartean, bao handiek eta beirek hartuko dute, eliza argitsuak sortuz.
. Gotikoan bertikalitatea helburua izango da, Jainkoa hurbilago sentitzeko. Hau indartzeko elementu ugari erabiliko dira, arku zorrotzak, dorreak edo pinakuluak.
. Adierazpen nagusiena katedralean aurkituko du gotikoak, hiriaren erdian altxatzen den eraikuntza, hiritar guztien harrotasuna eta burgesiarena gehienbat.

The Beatlesen 50. urteurrena

 

XX. mendeko bigarren erdiko laukote garrantzitsuenetarikoa izan da eta pop musika irauli zuten.
 

The Beatles Liverpool-eko pop eta rock talde bat zen. Lorpen artistiko, arrakasta komertzial erraldoi, eta pop-musikan eragin paregabea zirela eta, musika garaikideko historiako maila altuenetakoan kokatu ziren.

John Lennon, Paul McCartney, George Harrinson eta Ringo Star ziren talde honetako kideak.

 Yesterday kanta historiako abestirik bertsionatuena da, 2.500 bertsio ezberdinekin.

. "Yesterday".

. "Love me do".

                              

. The Beatles taldea "Ed Sullivan Show"an.

. "Ticket to ride".

. "Taxman".

. "Paperback writer".